LENFÖDEM
LENFÖDEM HASTALARINA GENEL BİLGİLER
Lenfödem proteinden zengin sıvının hücreler arası boşlukta birikmesidir. Radyoterapi alan veya lenfbezleri çıkartılan herkeste gelişebilecek bir durumdur.
Lenfödem ameliyat ya da radyoterapiden hemen sonra oluşabileceği gibi yıllar sonra da ortaya çıkabilir.Lenfödem kronik yani devamlı bir süreçtir.Dolayısıyla tedavisi hayat boyu devam edecek bir durumdur.
Hastanede uygulanan tedaviler ile lenfödeminiz belirli ölçüde azaltılacaktır.Ödemin miktarı her hafta doktorunuz tarafından ölçülecektir.Ödemin miktarı bir önceki haftaya göre %5 den daha az azalma gösterdiği zaman tedavinizi evde devam etmek durumundasınız.Unutmayın ki bu bir kronik hastalıktır. Dolayısıyla hastanede yapılan teknikleri sizinde aklınızda tutmanız,öğrenmeniz yada bir yakınınızın öğrenmesi bu açıdan oldukça önemlidir.
Tedaviniz sırasında imkanı olan hastanın bir yakını ile teknikleri kameraya çekmesi önerilmektedir. Lenfödemin oluşma riskini arttıran durumlar ve dikkat etmeniz gerekenler aşağıda listehalinde size sunulmaktadır. Lütfen dikkatli bir şekilde okuyunuz.
Kilosu fazla olan hastalarda zayıflamanın lenfödem üzerinde olumlu etki sağladığını unutmayınız. Masaj ve bandajlama yapıldıktan sonra evde bandaj altında iken egzersizlerinizi yani hareketlerinizi yapmayı unutmayınız. Lenfödemhastası normal aktivite seviyelerini korumalıdır.
DİKKAT EDİLECEKLER:
1. Cilt yaralanmalarından kaçının.
• Bahçe işleri ve yaralanma ile sonuçlanabilecek ev işlerinde eldiven kullanınız.
• Kolunuzu yaralanmalardan (yanık, kesik, hayvan ısırmalarıvb) koruyunuz.
• Sivrisinek ısırmaları için sinek kovucular kullanın.
• Tırnaklarınızı düzenli olarak kesiniz, ancak tırnak kenarlarındaki dokularınızı kesmeyiniz (maniküryaptırmayınız).
• Kolunuzu kuru tutunuz ve her gün nemlendirici krem sürünüz.
• Her hangi bir yaralanma durumunda cildinizi su ve sabunla yıkayınız ve ardından mikrop öldürücü (antibakteriyal- doktorunuzun reçete ettiği) sürünüz. Sabununuzun ve kremlerinizin pH değeri nötral olmalıdır.
• Koltuk altı temizliğinizi yaparken elektrikli traş makinesi kullanın, traş bıcağı ya da jilet kullanmayın.
• Şişme ve şişme riski olan kolunuzdan aşı, kan alma, enjeksiyon(iğne) ya da diğer girişimsel işlemler yaptırmayınız. İki kolunuzda risk altındaysa bacağınızdan kan aldırabilirsiniz.
• Küçük çaplı yaralanmalar için yanınızda her zaman alkollü mendil, lokal antibiyotik vebandaj bulundurun.Yaralanan kısmı bant yerine gazlı bez ile kapatmayı tercih ediniz ancak gazlı bezi sıkı sarmaktan kaçınınız.
• Etkilenmiş kolunuzdan asla tansiyon ölçtürmeyiniz. Her iki kolunuzda etkilendiyse tansiyon aletinin büyük ebatlı bir ölçüm kılıfını baldırınıza veya uyluğunuza bağlatın. Bu şekilde tansiyonunuz normalden yüksek çıkabilir unutmayınız. Etkilenmiş koldan tandiyon ölçtürme durumunda kaldıysanız da ölçüm aletini fazla şişirilmemesini sağlayınız.
• Kolda masaj ve üst göğüs bölgesi masajından (ovalamadan, yoğurmadan) kaçının. Ancak tedavi amacıyla uygulanan manuel lenfatik drenaj yöntemi bir masaj yöntemi değildir, karıştırmayınız.
• Deriyi tahriş eden kozmetiklerden kaçınınız. Cilde parfüm sıkmayınız.
• Sigara kullanıyorsanız o kolunuzla asla sigaranızı söndürmeyin. Sigara kullanmanızı önermemekteyiz.
• Cildi yaralamaya da delmekten kaçınmalısınız.
• Cildinize özen göstermeyi unutmayın. Titizlikle temiztutun. Çatlamalar, mantar enfeksiyonu, kızarıklık, lekelere karşı sürekli inceleyin. Bu gibi durumlarda doktorunuza başvurmayı unutmayın.
• Cildinizigünlüknemlendirin. Banyosonrasınemlendirmeyiunutmayın.
• Radyoterapi alanlar radyasyon kızarıklığına karşı doktorunuzun önerdiği kremleri kullanın.
2. Isıdan kaçınmalısınız.
• Ödem olan kolunuzda duyu azalabilir. Isı ile ilgili işlerde diğer tarafınızı kullanınız ya da yardım alınız.
• Sıcak banyo ve saunalardan kaçınınız. 38.9 derece ve üzerindeki sıcak sulara kolu maruzbırakmayınız.
• Sudan çıktıktan sonra kolunuzu hafif ve nazikçe kurulayınız. Derinizi havluya sürtmeyin, ovalamayın.
• Kolunuzu aşırı soğuktanda korumalısınız.
• Yanan şömineya da ocağa çok yakın oturmayınız.
• Kolunuzu güneş yanıklarından koruyunuz. Güneş altındayken güneş kremi kullanınız. Etkilenmiş tarafınızı da uzun kollu giysi ya da havlu ile koruyunuz.
3. Giysi, takı ile ilgili dikkat edilecekler:
• Kolunuzu sıkacak takılar ve giysilerden (yüzük, bilezik, sıkı kıyafet vb.) kaçınınız.
• Geniş, rahat, ek malzemeyle takviye edilmiş, geniş askılı sütyen kullanınız.
• Elastic bileziklerden kaçınınız. Asla dar takı takmayınız
• Protezler; kendi durumunuza uygun gögüs protezi konusunda doktorunuzla konuşun.
• Bası giysisi reçete edilen hastalar giysilerini gün boyu giymelidir. Bası giysisinin durumun kontrol edilmesi açısından en az 6 ayda bir doktorunuzla görüşmeniz gerekmektedir. Bol gelen giysinin size faydası olmayacaktır. Fazla sıkı olduğunda ise damar dolaşımını bozulacağını unutmayınız.
• Bası giysisini giyerken elastik eldiven giymelisiniz.
4. Egzersiz(hareketler) hakkında bilgiler:
• Aşırı ve zorlayıcı egzersizlerden kaçınmalısınız. Etkilenen tarafta rahatsızlık duygusu veya zorlanma hissetmeniz halinde egzersizin aktivitesini azaltın, kolunuzu yukarı kaldırın.
• Doktorunuzla sürekli uygun egzersiz açısından iletişim halinde olun.
• Ağır eşyalar taşımayınız. O tarafınızla çanta taşımayınız.
• Egzersizin yoğunluğunu kademe kademe arttırın.
• Kolunuzu zorlamamak amacıyla aralara dinlenme periyotları koyun.
• Yüzme, yürüme, yoga lenfödem egzersiz programı size faydalı olur. Doktorunuzun kontrolünde yapınız.
• Hafif tempolu koşu, bisiklet sürme, merdiven egzersiz aleti (tutamaklardan tutmayın, arada kolları sallayın), yürüyüş bandı ( tutamaklardan mümkün olduğunca az tutun), ata binme, dağ yürüyüşü , tırmanma orta riskli aktivitedir.
• Bahçe işleri (eldiven giymeniz gerekli), tenis, golf, kürekle kartemizliği, ev eşyalarının yerini değiştirme, çanta, bagajtaşıma, fırçalama, çapayapma, ağırlık kaldırma yüksek riskli aktivitelerdir.
5. Diğer öneriler:
• Dinlenme esnasında kolunuzu kalbinizin seviyesinin üstünde tutunuz.
• Kol ve bacaklarınızı çok yoracak işlerden kaçınınız.
• Ko lçevresini belirli aralıklarla, en az iki noktasından ölçünüz. Daha önceki ölçümlerden farklı bir durum varsa doktorunuza haber veriniz.
• Kolda kızarıklık, ısı artışı, şişme yönünden izleyiniz. Bu belirtilerden herhangi birini ya da daha önceden var olmayan bir durumu farkettiğinizde doktorununuza haber veriniz.
• Kolda kızarıklık, 38.3 dereceyi aşan ateş durumunda acil doktorunuza başvurunuz.
• Kolda şişlik hissettiğiniz durumlarda mutlaka doktorunuza haber veriniz.
• Sivir sineğin yoğun olduğu yerlerden uzak durun.
• Klorlu havuz sularından kaçının.
• Ideal kiloyu yakalamaya özen gösterin. Kilo ödemi olumsuz etkiler.
• Çok az protein alma lenfödemi azaltmaz. Lenfödeme özel diyet bulunmamakla birlikte az tuzlu, az yağlı bol lifli diyet önerilmektedir.
Lenfödeminizi arttırandurumlar;
1. Enfeksiyonlar
2. Yorgunluk (aşırı kolunuzu kullanmanız)
3. Sıcak
4. Şiddetli masaj
5. Turnike uygulanması
6. Uçak yolculuğu
7. Yüksek irtifa
8. Cildin yaralanması
Prof Dr Feray Soyupek